Η Ψυχοφυσιολογία της Συνωμοσίας

27/10/09 by arpokratis

Veritas vos liberabit – Η αλήθεια απελευθερώνει. Αυτό είναι το moto που επικαλούνται συχνά οι συνωμοσιολόγοι. Αλήθεια, προσέξατε ποτέ το βλέμμα ενός συνωμοσιολόγου την ώρα που σας εξιστορεί τις άκρως απίστευτες θεωρίες του.
Μοιάζει εκστασιασμένος λες και ένα κομμάτι της συνείδησης του έχει γλιστρήσει μέσα από μια χρονοχωρική πληγή του παγκόσμιου συνεχούς, σε μια παράλληλη διάσταση (Ακάσα;) και από εκεί αντλεί εικόνες και ήχους ολότελα ξένους από ότι συμβαίνει γύρω του.
Ένας συμβατικός ψυχίατρος θα έκρινε την κατάσταση αυτή με κλινικούς όρους (παράνοια, παραλήρημα, αποφένεια κ.ο.κ.) που ξέρει και χειρίζεται καλά.
Κάπως έτσι πλάθει το δικό του σύμπαν πραγματικότητας και μετά αφού το προβάλει στον συνωμοσιολόγο μας, εκείνος το υιοθετεί και ταυτίζεται με τον ρόλο που ο γιατρός μας του έχει προκαθορίσει.
Κάπως έτσι εξήγησε πως δουλεύει το σύστημα της αντίληψης μας ο γνωστός καθηγητής νευροφυσιολογίας Henry Markram σε μια πρόσφατη ομιλία του στις Διαλέξεις TED (παρεμπιπτόντως, προσπαθήστε να παρακολουθείτε τακτικά τις διαλέξεις αυτού του ακαδημαϊκού οργανισμού μιας και προσφέρουν ότι πιο καινοτομικό υπάρχει αυτή την στιγμή στον πλανήτη!)
Μιλούσαμε όμως για την ψυχιατρική τρέλα και την υπερ-παρατηρητική ιδιοφυΐα…
Διάβαζα πριν λίγο καιρό στο άρθρο του Peter Brugger, Creative, Paranormal, and Delusional Thought (περιοδικό Neuropsychiatry, Neuropsychology, and Behavioral Neurology, 1998) για την σχέση της αποφένειας –της ικανότητας δηλαδή του ανθρώπου να συσχετίζει φαινομενικά άσχετα μεταξύ τους γεγονότα– με την δημιουργικότητα και την ψύχωση.
Στην έρευνα του ο καθηγητής συμπεραίνει «ότι υψηλά επίπεδα ντοπαμίνης επηρεάζουν την τάση να βρίσκουμε νόημα, πρότυπα και σημασία εκεί που δεν υπάρχουν και ότι η τάση αυτή σχετίζεται με την τάση για πίστη στο παραφυσικό».
Προσέξτε την αναφορά στην ντοπαμίνη! Τι το ιδιαίτερο έχει;
Πρόκειται για ένα νευροδιαβιβαστή. Ένα χημικό μόριο το οποίο έχει την ιδιότητα να μεταφέρει μηνύματα μεταξύ των περιοχών του εγκεφάλου.
Λέγοντας «μηνύματα» εννοώ συναισθήματα όπως η ευφορία και η ικανοποίηση. Ταυτόχρονα λειτουργεί σαν «διακόπτης». Αυτό σημαίνει πως αν είμαστε κατηφείς και απογοητευμένοι, η αύξηση της παραγωγής της είναι ικανή να μας μεταφέρει σε μια κατάσταση χαρούμενης έξαρσης.
Προσέξτε όμως και αυτό: ο καθηγητής του κέντρου Θεωρητικών Νευροεπιστημών του Baylor College of Medicine στο Χιούστον των ΗΠΑ, Read Montague παρατηρεί πως η ντοπαμίνη λειτουργεί «σαν ένα έπαθλο που ο εγκέφαλος προσφέρει σε δίκτυα νευρώνων ακριβώς γιατί κατόρθωσαν να δημιουργήσουν επιλογές που ανταποκρίνονται στο ζητούμενο της επιβίωσης».
Οι ειδικοί λοιπόν μας λένε πως το υπερβολικό πάθος για επιτυχία, για αναγνώριση, ακόμη και για σεξ, πέρα από τις εύλογες θετικές ψυχοκοινωνικές συνέπειες, μαρτυρά ουσιαστικά τον εθισμό μας στη συγκεκριμένη εγκεφαλική ουσία και στο αίσθημα ευφορίας που «μεταφέρει» στη συνείδησή μας!
Μήπως λοιπόν η γνωστική επιλογή της συνωμοσιολογίας είναι στην πραγματικότητα μια οργανική συνωμοσιολαγνεία; Μήπως η με τόσο ζήλο προσήλωση στην περίφημη αναζήτηση της αλήθειας δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια αυτοεπιβαλόμενη ασθένεια; Αλλά ας δούμε ένα παράδειγμα ακραίων συσχετισμών…
Τον Ιανουάριο του 2006, σε μια ψυχιατρική κλινική της Νέας Υόρκης, ένας τρόφιμος έδωσε στον θεραπευτή του το σκίτσο ενός άντρα που όπως λεει, εμφανίζεται συνεχώς στα όνειρα του.
Λίγες μέρες μετά, το ίδιο σκίτσο είδε κατά λάθος ένας άλλος τρόφιμος υποστηρίζοντας πως βλέπει τον ίδιο άντρα και στα δικά του όνειρα.
Ο ψυχίατρος αρχικές θεώρησε πως πρόκειται για ένα ακόμη περιστατικό Επινεμόμενης Ψυχωτικής Διαταραχής (γνωστό πιο απλά ως folie a deux), μα λάτρης των μυστηρίων όπως ήταν, έστειλε το σκίτσο σε μερικούς συναδέλφους του από διαφορετικές πολιτείες.
Παραδόξως, από το 2006 έως σήμερα, έχουν βρεθεί περισσότεροι από 2000 άνθρωποι σε όλο τον κόσμο που υποστηρίζουν πως ονειρεύονται τον ίδιο ακριβώς άντρα!
Το σκίτσο καθώς και περισσότερες πληροφορίες για το εν λόγω θέμα, μπορείτε να βρείτε στο επίσημο ιστότοπο του παράξενου αυτού φαινομένου.
Είναι όμως πραγματικά παράξενο ή πρόκειται για ένα υπερτιμημένο, σύνηθες φαινόμενο βιομετρικής;
Σας έχει τύχει να συναντήσετε έναν εντελώς άγνωστο άνδρα που όμως η φυσιογνωμία του να σας θυμίζει έντονα κάποιον γνωστό σας; Το φαινόμενο αυτό επαναλαμβάνεται πολύ συχνά στην καθημερινή μας ζωή – συγκρίνεται το δε με το σύνδρομο Capgras που οι ποιοι ψαγμένοι αναγνώστες ήδη θα έχουν συνδέσει με τους homo simulacrum.
Μέχρι σήμερα γνωρίζαμε πως αυτό συμβαίνει διότι η ανθρώπινη ψυχολογία αναζητά διαρκώς μοτίβα και πραγματοποιεί συνδέσεις έτσι ώστε να μειώσει τα ποσοστά του άγχους που προκαλεί η ασάφεια και το αβέβαιο. Αν όμως ο δρ. Brugger έχει δίκιο, και η ντοπαμίνη είναι ένας από τους παράγοντες που αυξάνουν αυτή την συμπεριφορά, τότε καταλαβαίνετε τον εθιστικό κίνδυνο!
Μήπως όμως γινόμαστε υπερβολικοί; Άλλωστε η χημική επιβράβευση δεν είναι αναγκαστικά δυσλειτουργική για το άτομο. Δεν πρέπει να λησμονούμε επίσης πως η αποφένεια στηρίζεται και στον βαθμό πολυπλοκότητας των σκέψεων μας.
Και αν η παλαιότερη γενιά –οι γονείς και οι παππούδες μας– ωρίμασαν σε διαφορετικούς ρυθμούς εξέλιξης και τεχνολογικής γλώσσας, η σημερινή παιδεία ίσως και να αυξάνει την εγκεφαλική της απόδοση.
Έρευνα που ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2009 από τον ψυχίατρο Dr. Gary Small του Ινστιτούτου Semel για την Νευροεπιστήμη και την Ανθρώπινη Συμπεριφορά, στο UCLA των ΗΠΑ, διαπίστωσε πως η χρήση του internet μπορεί και αυξάνει την εγκεφαλική λειτουργία. Οι σύγχρονοι άνθρωποι με απλά λόγια, μπορούν και σκέφτονται πολυσύνθετα!
Καθόλου απίθανο λοιπόν, η αποφένεια που οι συμβατικοί γιατροί ντύνουν σήμερα με όρους ψυχοπαθολογίας, να αποτελεί σύντομα τον σύνηθες τρόπο σκέψης. Οι υπό αυτές τις συνθήκες έρευνες του παράξενου τότε, θα γίνονται ασφαλώς με διαφορετικές ταχύτητες, βελτιώνοντας καθοριστικά την αντίληψη μας για την φυσική του παραφυσικού.