Το Αίνιγμα της Φιδο-Μάγισσας

23/10/09 by arpokratis

Είχα μια ενδιαφέρουσα συζήτηση σήμερα με τον Thomas Karlsson (ιδρυτικό μέλος του Dragon Rouge και καθηγητή του Δυτικού Εσωτερισμού στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης), σχετικά με την σημασία της φιγούρας που υπάρχει στο εξώφυλλο από το βιβλίο του Uthark: The Nightside of the Runes (2002), διάλογο για τον οποίο πιστεύω πως αξίζει να μεταφέρω κάποια σημεία του εδώ…
Η γυναικεία φιγούρα με τα δυο φίδια και τα ανοιχτά πόδια ονομάζεται Γητεύτρα των Φιδιών (Ormtjuserskan) και βρίσκεται ζωγραφισμένη σε μια πλάκα (του 5ου ή 6ου αιώνα μ.Χ.) που βρέθηκε στο Gotland της Σουηδίας.
Σύμφωνα με τον Karlsson, το «μυστικό» της φιγούρας είναι τα φίδια που ως σύμβολα της δρακόντειας ενέργειας, αναπαριστούν ίσως τις δυνάμεις που ο μάγος θα πρέπει, σαν άλλος ένας Ώντιν, να αναζητήσει μέσα του, για να αγγίξει την υπερβατική φύση των θεών.
Συμφωνώ απόλυτα με την ερμηνεία του, προσθέτοντας όμως την ιδιαιτερότητα της στάσης της Γητεύτρας. Αν ανατρέξετε στην εξαιρετική εργασία του ψυχαναλυτή Georges Devereux, Βαυβώ: Το Μυθικό Αιδοίο (2006), θα δείτε πως το μυστηριώδης αυτό κάθισμα συμβαίνει έτσι ώστε η φιγούρα να μας παρουσιάσει το αιδοίο της! Ως εκ τούτου, συγκαταλέγεται σε ένα παγκόσμιο αισθητικό φαινόμενο με πανομοιότυπες, μυριάδες αναπαραστάσεις σε Ελλάδα, Αίγυπτο, Ιαπωνία, και φυσικά, στην μεσαιωνική Ευρώπη!
Το θέμα είναι αρκετά μεγάλο, συνοπτικά όμως μπορώ να πω πως η παρουσίαση του αιδοίου αποτελεί μια φαλλική κίνηση επιθετικότητας, αλλά κυρίως, ένα μεταμορφωτικό καταφύγιο (regressus ad uterum – επιστροφή στην μήτρα), δηλαδή την πύλη για την μεταμόρφωση του αναζητητή.
Αξίζει τέλος να σημειώσω δυο λεπτομέρειες: σχεδόν πάντα, οι μύθοι που συνοδεύουν αυτή την στάση του σώματος, περιλαμβάνουν το γέλιο και την κοροϊδία –άλλωστε υπάρχουν πολλά τέτοια δαιμονικά διάκοσμα που έχουν αποτρεπτικό σκοπό– γεγονός που σχετίζεται με την θεωρία του Φρόιντ για το χιούμορ, όπου μέσω της συγκαλυμμένης έκφρασης των ασυνείδητων περιεχομένων, χαλαρώνει το Υπέρ-Εγώ και εκτονώνετε η εσωτερική ένταση.
Επίσης σημαντικό ρόλο παίζουν τα είδη ζώων που συντροφεύουν την φιγούρα. Αυτά μπορεί να είναι φίδια, λιοντάρια, σκορπιοί ακόμη και ψάρια! Η σημασία τους διαφέρει λίγο ως πολύ, αλλά ο γενικός κανόνας έχει να κάνει με την επικυριαρχία των δυνάμεων (κουνταλίνι;) και την επίτευξη της ισορροπίας των αντιθέτων…
Κλείνοντας, θα ήθελα απλά να μεταφέρω ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο του Devereux, ο οποίος θεωρεί πως περιπτώσεις όπως η συμβολική αυτή στάση, αλλά και οι μύθοι που τους συνοδεύουν «δεν αποτελούν πάντοτε πολιτισμικά χαρακτηριστικά που μεταβιβάζονται από τον ένα πολιτισμό στον άλλο. Συχνά πρόκειται για φαντασιωσικά προϊόντα του ασυνειδήτου που μεταλλάσσονται σε πολιτισμικά χαρακτηριστικά, εφόσον το επιτρέπουν η δομή και η θεματική του δεδομένου πολιτισμού». Η γνώμη αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική για όλους όσους εργάζονται με έννοιες συλλογικού ασυνειδήτου…
(σημ. η εικόνα που συνοδεύει το παρών post είναι από εδώ)