Η Μεταφυσική της Περιφοράς του Θνήσκοντος Θεού
Στο Απόκρυφο Ευαγγέλιο του Νικόδημου διαβάζουμε πως ο Ιησούς κατέρχεται στον Άδη όπου και ελευθερώνει τον Αδάμ και όλες τις υπόλοιπες ψυχές που στην συνέχεια τον ακολουθούν στον Παράδεισο. Την εν λόγο κατάβαση -στοιχείο τόσο γνώριμο στους μύθους των λαών- όπως και την ψυχοπομπή μπορούμε να διακρίνουμε με ένα ιδιαίτερο τρόπο το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, όπου τελείται η περιφορά του αποκαθηλωμένου Ιησού, μια πομπή για το σώμα του θεανθρώπου που την ίδια στιγμή το πνεύμα του κατέρχεται «μέσα στα μεσάνυχτα τα σκοτεινά» του άλλου κόσμου.
Πολλά μπορούν να ειπωθούν για την περιφορά αυτή, όπως για τις αρχαίες ρίζες του τελετουργικού (βλ. Αδώνια), κατά κύριο λόγο όμως αποτελεί μια κοινωνική δήλωση πως το θείο ενδύθηκε τον θάνατο μετέχοντας με αυτό τον τρόπο στην κοινή μοίρα του ανθρώπου. Ο Επιτάφιος θρήνος είναι χαρακτηριστικός αυτής της μεταφυσικής αλήθειας που ομολογείται ανάμεσα στους υμνωδούς: «Σὲ τὸν ἀναβαλλόμενον τὸ φῶς ὥσπερ ἱμάτιον […] ἀλλ’ ἰδοὺ νῦν βλέπω σε δι’ ἐμὲ ἑκουσίως ὑπελθόντα θάνατον» (Εσένα, που το φως φοράς σαν ιμάτιο […] Αλλά, να, τώρα σε βλέπω για μένα να έχεις υποστεί με την θέλησή σου θάνατο).
Η πένθιμη πομπή δεν είναι παρά ένα ταξίδι, όμοιο με εκείνο του ήλιου που στην αρχαία Αίγυπτο αποτελούσε σωτήρια κλείδα στα μυστήρια της μεταμόρφωσης του νεκρού. Καθώς η βάρκα του Ρα (ως Μαντέτ) εισέρχεται στην μαύρη Αμεντί, τον τόπο των νεκρών, ο θεός ήλιος συναντά στο κατώτερο σημείο τον Όσιρι από όπου αναγεννάται και συνεχίζει το ταξίδι του νικητής μέχρι την έξοδο του στην αυγή (με την λέμβο Μεσεκτέτ) με τις ψυχές να ακολουθούν αναστημένες και αυτές στο αιώνιο χώρο του ουρανού, το στερέωμα της Νουίτ όπου θα λάμπουν για πάντα ως αστέρια.
Η περιφορά του νεκρού θεού δεν είναι παρά μια ακόμη θεοφάνεια όπου το θείο γίνεται εμφανές μέσα από την αισθητή εικόνα του ανθρώπινου σώματος που ενδίδεται για να μαρτυρήσει το οντολογικό ιδίωμα Του που είναι αγάπη. Στο πρόσωπο του Ιησού το θείο σωματοποιείται, λαμβάνει σάρκα και οστά, και ως εκ τούτου, ο άνθρωπος μπορεί να θεωθεί να υπερβεί δηλαδή την οριοθετημένη του φύση στην οποία νιώθει εγκλωβισμένος και να κοινωνήσει με το άκτιστο.
Ακριβώς όπως και στην αρχαία Αίγυπτο όπου η λέμβος (με το άγαλμα του θεού) εξέρχεται εορταστικά από το άδυτο μια φορά τον χρόνο, έτσι και στην χριστιανική περιφορά το θείο βγαίνει από τον ναό, εξέρχεται από την σφαίρα του αιώνιου και χρονίζεται για να διαγράψει ένα καινούργιο κύκλο στον κόσμο του αισθητού. Η περιφορά αυτή είναι η στιγμή όπου ο μυθικός χρόνος συναντά τον ιστορικό, όπου το αρχέτυπο εισάγεται στο εδώ και τώρα, γι’ αυτό και η γεωγραφία αυτής της τελετουργίας έχει ως επίκεντρο την εκκλησία. Ο κύκλος που διαγράφει η περιφορά διευρύνει τα όρια του Ιερού με τον βέβηλο χώρο να επαναπροσδιορίζει ως σημείο αναφοράς του τον κάθετο κεντρικό άξονα, τον οίκο όπου τελείτε το Μυστήριο της Ευχαριστίας. Με τον τρόπο αυτό, τα διασκορπισμένα μέλη της πλάσης καλούνται να ανασυγκροτηθούν στην ομοιογενή συνοχή που προσφέρει η γεωμετρία του κύκλου, σύμβολο αληθές του αιώνιου όπως αιώνια είναι η περιφορά των άστρων στον ουρανό που κατ’ ομοίωση τους οι άνθρωποι χορεύουν για να γιορτάσουν την ζωή δηλαδή τον μη-θάνατο.
Οι ακόλουθοι της νεκρικής πομπής του θεού είναι οι πρόγονοι του δέντρου του Ιεσσαί (ο Θεός υπάρχει) που κεφαλή του είναι ο Ιησούς. Είναι οι δικοί μας πρόγονοι που μας ακολουθούν σε κάθε μας βήμα συνθέτοντας όλα εκείνα τα α-συνείδητα στοιχεία του ψυχοσωματικού μας οργανισμού. Είναι οι νεκροί που ακολουθούν τον Διόνυσο όταν επιστρέφει θριαμβευτής από τον Κάτω Κόσμο (βλ. Ανθεστήρια), είναι οι ψυχές που αποδεσμεύει ο Ιησούς από τον Άδη, είναι το αρχαίο μέσα μας (το είναι της ψυχής) που λυτρώνεται καθώς επιστρέφει στην τάξη του αιώνιου, που βγαίνει από την κόλαση που είναι ο κόσμος του φθαρτού για να αναληφθεί στην συνάντηση του με το θείο.
Με την περιφορά του θνήσκοντος θεού, μνημονεύεται η ζωή που είναι γεμάτη οδύνη. Συνάμα όμως και έμπρακτα αποκαλύπτεται πως η ζωή είναι πορεία παρά στάση. Ο νεκρός κοιμάται απλά (στο ξύλινο σαν λέμβο φερέσβιο τάφο του που είναι σκήνωμα προσωρινό, μια μικροκοσμική εικόνα του σύμπαντος με την επίπεδη γη και τον θολωτό ουρανό) για να αφυπνιστεί αργότερα στην αγκαλιά του οικοδομήματος του ναού (βλ. Β Κορινθ. 5:1-2), εκεί όπου είναι ο αληθινός τάφος, το μνήμα και ο θρόνος του, ο χώρος που θα τον ξεκουράσει αλλά και στον οποίο θα υψωθεί δοξασμένος.
Έτσι και οι ψυχές των θνητών, ταξιδεύουν στο δικό τους κουβούκλιο, διαγράφουν μια πλήρη περιφορά μέσα στην σκοτεινιά της ύπαρξης για να επανέλθουν έπειτα πλήρης στην αιώνια μήτρα και στο φως της αναγεννημένης ζωής.
Μάθετε περισσότερα για τα μυστήρια της περιφοράς στο επερχόμενο ελληνικό ντοκιμαντέρ “Άδωνις και Ιησούς: Όψεις του Μυθικισμού στην Ελλάδα” στο οποίο θα έχω την χαρά και την τιμή να συμμετέχω με δική μου συνέντευξη.
Related Posts
Tags
Share This
