Παραψυχολογία: Η Ιστορία και το Μέλλον μιας Νέας Επιστήμης
Το κείμενο που ακολουθεί είναι οι προσωπικές μου σημειώσεις από την ομιλία που έδωσα στα πλαίσια της εκδήλωσης που διοργάνωσε η Ελληνική Κοινότητα του Μεταφυσικού, για την Ελληνική Παραψυχολογία και τον Άγγελο Τανάγρα, τον Μάρτιο του 2013 (βλ. εδώ).
Για να κατανοήσουμε κάτι πρέπει πρώτα να το ορίσουμε γιατί οι λέξεις φανερώνουν την ουσία των πραγμάτων. Τι είναι επομένως αυτό που αποκαλούμε Παραψυχολογία;
Η λέξη ανήκει στον Γερμανό καθηγητή φιλοσοφίας Max Dessoir που σε άρθρο του το 1889 κατασκεύασε τον όρο παραψυχολογία (parapsychologie) για να περιγράψει τα οριακά φαινόμενα όπως και την επιστήμη που θα έπρεπε να ασχοληθεί μαζί τους. Τι σημαίνει όμως η λέξη κάθε αυτή;
Το πρώτο συνθετικό παρά σημαίνει αυτό που είναι παράλληλα, ενώ άλλοτε περιγράφει μια απόκλιση, μια αλλοίωση ακόμη και μια υπερβολή. Το πρόβλημα έγκειται στο δεύτερο συνθετικό, το ψυχολογία, και αυτό διότι εδώ γίνεται λόγος περί ψυχής. Τι είναι όμως η ψυχή;
Από τον Όμηρο (που πρώτος αναφέρει την λέξη) μέχρι τον Πλάτωνα, τους Πατέρες της Εκκλησίας και τους Διαφωτιστές, η λέξη αποκτάει διαφορετική σημασία. Ως εκ τούτου, η σύγχρονη Ψυχολογία, δεν ασχολείται με την μεταφυσική της ψυχής, παρά μελετά και εργάζεται με τις εμπειρίες και τα βιώματα του ανθρώπου, δηλαδή το σύνολο των συνειδητών και ασυνείδητων λειτουργιών σε επίπεδο κοινωνικό όσο και υποκειμενικό. Με λίγα λόγια, η Ψυχολογία αφαιρεί από τον ορισμό της την προβληματική της ψυχής, και επικεντρώνεται στο μετρήσιμο αντικείμενο – την εμπειρία.
Καθόλου παράξενο λοιπόν που ο ίδιος ο Dessoir στο ίδιο κείμενο παραδέχεται πως ο όρος Παραψυχολογία μπορεί να μην είναι και τόσο ορθός. Από την στιγμή που αγνοούμε τι είναι η ψυχή πως μπορούμε να ορίσουμε τι είναι αυτό που αποκλίνει από την κανονικότητα της;
Και κάπως έτσι ο όρος έμεινε στην αφάνεια μέχρι τουλάχιστον το 1937 (New Frontiers of the Mind) από τον Joseph Rhine, τον ιδρυτή του παραψυχολογικού εργαστηρίου στο Πανεπιστήμιο Duke των ΗΠΑ, o οποίος και θεμελίωσε την εργαστηριακή Παραψυχολογία έτσι περίπου όπως την γνωρίζουμε σήμερα.
Αν ο Άγγελος Τανάγρας ήταν ο Πατέρας της Ελληνικής Παραψυχολογίας, ο Rhine ήταν ίσως ο Πατέρας της παγκόσμιας Παραψυχολογικής σκηνής. Το σίγουρο πάντως ήταν πως δεν ήταν ο παππούς…
Ο Rhine ήταν βοτανολόγος, η ζωή του όμως θα αλλάξει κυριολεκτικά όταν το 1922 θα παρακολουθήσει μια ομιλία του γνωστού συγγραφέα Arthur Conan Doyle για την επιστήμη της επικοινωνίας με τους νεκρούς. Ο Doyle ήταν ένθερμος οπαδός του Πνευματισμού, ενός ιδιότυπου θρησκευτικού κινήματος που ξεκίνησε το 1848 όταν οι αδερφές Fox συνομιλούσαν με κάποιο πνεύμα χρησιμοποιώντας ήχους από γδούπους ως μορφή επικοινωνίας.
Σήμερα ξέρουμε πως η ιστορία των αδερφών ήταν απάτη (ή τουλάχιστον αυτό ομολόγησε μια από τις τρεις κοπέλες). Παρόλ’ αυτά, ο Πνευματισμός εξαπλώθηκε ραγδαία σε ολόκληρο τον αγγλόφωνο κόσμο, σε σημείο τέτοιο που προκάλεσε το ενδιαφέρον μιας στρατιάς από επιστήμονες της εποχής.
Και κάπως έτσι, ιδρύθηκε το 1882 η Εταιρεία Ψυχικών Ερευνών στο Λονδίνο, που σκοπό είχε να εξετάσει δίχως προκατάληψη και με τις μεθόδους της επιστήμης οριακά φαινόμενα όπως η μεταφορά της σκέψης, ο Μεσμερισμός, ο μεντιουμανισμός, τα φαντάσματα, τα στοιχειωμένα σπίτια κ.α.
Εκείνο το διάστημα βέβαια, ο επικρατέστερος όρος ήταν Ψυχικά Φαινόμενα και Ψυχικές Έρευνες, όχι Παραψυχολογία!
Το έργο της Εταιρείας πάντως ήταν αξιόλογο. Κατάφερε να ξεσκεπάσει την απάτη από δεκάδες μέντιουμ και να συγκροτήσει μια σειρά από έρευνες σε όλους τους παραπάνω τομής. Χαρακτηριστική δε είναι η περίπτωση του Richard Hodgson ο οποίος το 1885 δημοσίευσε μια αρνητική εργασία για την μητέρα της Θεοσοφικής Εταιρείας, Έλενα Μπλαβάτσκυ, διαχωρίζοντας έτσι αν θέλετε, την γραμμή της Ε.Ψ.Ε. από οποιαδήποτε εσωτερική σχολή και αποκρυφιστική προσέγγιση.
Πάνω λοιπόν στο έργο αυτών των ανθρώπων βασίστηκε ο Rhine ο οποίος πέρασε την έρευνα από το πεδίο όπου υλοποιούνται τα πνεύματα, στο εργαστήριο και την στατιστική μελέτη. Και κάπως έτσι, οι Ψυχικές Έρευνες μετονομάζονται σε Παραψυχολογία για να γίνουν μέρος -αρχικά τουλάχιστον- του abnormal psychology.
Οι εξελίξεις που θα ακολουθήσουν δεν θα είναι λίγες. Ο ακαδημαϊκός κόσμος θα στραφεί με ενδιαφέρον σ’ αυτό τον νέο κλάδο έρευνας, προκαλώντας συχνά συγκρούσεις που όμως δεν εμπόδισαν την άνθιση περισσοτέρων οργανισμών εντός και εκτός των Πανεπιστημίων.
Η αναγνώριση του Parapsychological Association το 1969 από το American Association for the Advancement of Science, την μεγαλύτερη επιστημονική κοινότητα παγκοσμίως, θεωρείτε μια από τις σημαντικότερες επιτυχίες. Γιατί; Διότι με την αποδοχή της Παραψυχολογίας ως επιστήμης και όχι πια ως ψευδοεπιστήμης, ο τομέας αποκτά τον σεβασμό και το status που χρειάζεται για να κερδίζει το απαραίτητο οικονομικό και ανθρώπινο δυναμικό που απαιτεί ένας σωστός ερευνητικός κλάδος για να ορθοποδήσει.
Σήμερα λοιπόν λειτουργούν οργανισμοί όπως το Parapsychology Foundation (από το 1951) το Parapsychological Association (από το 1957), το Institute of Noetic Sciences (από το 1973), η Βρετανική Εταιρεία Ψυχικών Ερευνών (από το 1882), η Αμερικάνικη Εταιρεία Ψυχικών Ερευνών (από το 1884), παραψυχολογικά παραρτήματα σε μεγάλα Πανεπιστήμια, όπως το Koestler Parapsychology Unit στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, το Center for the Study of Anomalous Psychological Processes στο Πανεπιστήμιο του Northampton, το Anomalistic Psychology Research Unit στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου και πολλές άλλες «μικρότερες» οργανώσεις διασκορπισμένες σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου που διοργανώνουν συνέδρια, εκδίδουν επιστημονικά έντυπα (journals) και συνεργάζονται με εκατοντάδες επιστήμονες από όλα τα πεδία (ψυχολογία, φυσική, ανθρωπολογία, μαθηματικά κ.α.) με κοινό στόχο την κατανόηση των λεγόμενων οριακών φαινομένων.
Τι έχουν καταφέρει λοιπόν όλοι αυτοί μέχρι σήμερα;
Περισσότερα από 2.500 πειράματα από την εποχή του Rhine μέχρι αυτή την στιγμή που μιλάμε έχουν δείξει πως ο ανθρώπινος νους μπορεί και δέχεται μικρές ποσότητες πληροφοριών από απόσταση δίχως τη χρήση των γνωστών μας αισθήσεων.
Περισσότερες από 3 εκατομμύρια συνεδρίες έχουν πραγματοποιηθεί επιβεβαιώνοντας πως η εξωαισθητήρια αντίληψη (ESP) δεν είναι αποκύημα της φαντασίας.
Αντίστοιχα, δυο εκατομμύρια συνεδρίες με την συμμετοχή περισσοτέρων από 50.000 ανθρώπων, έδειξαν πέρα πάσης αμφιβολίας την ύπαρξη του φαινόμενου της πρόγνωσης.
Και τα αποτελέσματα αυτά δεν περιορίζονται μονάχα στους παραπάνω τομείς! Αρκεί να αναζητήσετε την μελέτη The Noetic Universe (2009) του Dean Radin, όπως και το Η Λευκή Βίβλος της Παραψυχολογίας (2011) του Νικόλαου Κουμαρτζή για να βρείτε με λεπτομέρειες όλα τα συγκλονιστικά ευρήματα της επιστημονικής αναζήτησης στο χώρο του Παραφυσικού.
Αυτά λοιπόν όσον αφορά το παρελθόν και το παρών της Παραψυχολογίας. Τί γίνεται με το μέλλον;
Είναι πραγματικά δύσκολο να μιλάμε για μέλλον σε μια εποχή Κρίσης, όπου η οικονομικοκεντρική σκέψη υποκαθιστά την ανθρωποκεντρική. Όπου, το άτομο από υποκείμενο γίνεται αντικείμενο, μια ψυχρή μηχανική οντότητα.
Η Παραψυχολογία παρόλ’ αυτά μας υπενθυμίζει πως ο άνθρωπος είναι κάτι περισσότερο από ένας καλοκουρδισμένος μηχανισμός. Έννοιες όπως η Συγχρονικότητα, τα Μορφογενετική Πεδία και η Ψυχοβολία, σκιαγραφούν έναν άνθρωπο διαφορετικό, ενεργό μέτοχο στο σύμπαν που μας περιβάλει, και απευθείας συνέχεια ενός ευρύτερου κοσμικού πεδίου.
Μέχρι σήμερα βέβαια, η Παραψυχολογία δεν ξέφυγε από τα όρια του επιστημονικού ορισμού της, και έτσι λειτούργησε διαπιστωτικά, συγκεντρώνοντας και αξιολογώντας τα δεδομένα των ερευνών.
Είναι προσωπική μου εκτίμηση πως το μέλλον δεν βρίσκεται τόσο στην υπάρχουσα μεθοδολογία -αν και σίγουρα χρειάζεται αρκετός καιρός ακόμη για να αναπτυχθεί περεταίρω όπως επίσης να εξετάσουμε όλα αυτά τα ζητήματα και μέσα από την σκοπιά της Γενετικής- όσο στην μετανάλυση έτσι ώστε από την διαπίστωση να περάσουμε στην ίδια την σημασία των οριακών φαινομένων.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που ήδη έχουν εμφανιστεί οι πρώτοι κλάδοι εξειδίκευσης στον χώρο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Παρανθρωπολογία του Jack Hunter που εξετάζει τα παραφυσικά φαινόμενα μέσα από την ανθρωπολογική σκοπιά αδιαφορώντας για το αν είναι ή όχι υπαρκτά.
Όπως επίσης εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει ο τομέας της Κλινικής Παραψυχολογίας που αναδύθηκε στα πλαίσια ενός μεγάλου συνεδρίου που πραγματοποιήθηκε το 2007 στην Ολλανδία και αφορά την σχέση αλλά και την χρήση της Παραψυχολογίας στην Κλινική Ψυχολογία.
Όπως αντιλαμβάνεστε, το μέλλον αυτού του τόσο ιδιαίτερου επιστημονικού κλάδου δεν μπορεί παρά να είναι ελπιδοφόρο και γεμάτο εκπλήξεις όσο βαρυσήμαντα άλλωστε είναι και τα ερωτήματα που καλείτε να απαντήσει: Τι είναι ο θάνατος; Τι είναι άνθρωπος; Ποια είναι τα όρια μας;
Related Posts
Tags
Share This
