Βασιλόπιτα, Θεός και Μεταφυσική

07/01/13 by Γιώργος Ιωαννίδης

Καινούργιος χρόνος άρχισε, και όπως συμβαίνει κάθε φορά, έτσι και φέτος οι άνθρωποι σηματοδοτούν την (φαινομενική) αλλαγή του χρόνου με διάφορα έθιμα, εκ των οποίων ένα από αυτά είναι η κοπή μιας πίτας.
Υπάρχουν πολλές διαφορετικές εκδοχές όσον αφορά την μικρή αυτή τελετουργία, αλλά σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για την διαίρεση ενός κύκλου σε αχτίδες (όπως ο Ήλιος σπέρνει το φως του από το κέντρο του συστήματος σε όλους του περιφερόμενους πλανήτες) που σχηματίζουν ένα τροχό, σύμβολο ξανά της ροής του χρόνου.
Και επειδή κάτι καινούργιο ξεκινά, και όλοι ποθούμε να καθησυχάσουμε τις έγνοιες μας, φροντίζουμε στα κομμάτια της πίτας να κρύβεται πάντα ένας μικρός θησαυρός, το (χρυσό δηλαδή ηλιακό) νόμισμα που θα εξασφαλίσει στον ευνοημένο από την μοίρα, την επιτυχή του πορεία στον χρόνο.
Κάποια κομμάτια όμως δεν αναλογούν στον άνθρωπο, αλλά σε κάποιο μεταφυσικό πρόσωπο, στον Χριστό, στην Παναγία ή και κάπου αλλού. Για ποιο λόγο να προσφέρονται οι οβολοί αυτοί σε φιγούρες που δεν υπάγονται στον ανθρώπινο γραμμικό χρόνο; Η πράξη αυτή δεν μπορεί να είναι απλά ένας φόρος τιμής. Συμβαίνει, ίσως γιατί με τον τρόπο τους συμμετέχουν και εκείνοι στις καθημερινές μας ζωές. Και έτσι, τα κομμάτια της πίτας δεν περιορίζονται στους ορατούς παρευρισκομένους, αλλά σε κάθε παράγοντα που συνεισφέρει ώστε η οικογένεια (με την διευρυμένη της πλέον σημασία) να ευδοκιμεί μέσα στον χρόνο.
Όλο και περισσότεροι όμως σήμερα, περιορίζουν τα κομμάτια αυτά στην επίγεια διάσταση της καθημερινότητας, και έτσι, αντί να κόψουν για τον Ιησού, προσφέρουν ένα κομμάτι στο σπιτικό τους.
Για κάποιους η πράξη αυτή είναι ένας ακόμη θρίαμβος του ορθολογισμού σε βάρος της δεισιδαιμονίας. Στην πραγματικότητα, είναι ξανά (αν και σε λανθάνουσα μορφή) μια θρησκευτική κίνηση διότι έστω και έτσι, το σπίτι προσωποποιείτε! Βλέπετε, κανείς δεν προσφέρει ένα κομμάτι της τύχης του στο άψυχο τσιμέντο και το τούβλο, αλλά στην έμψυχη ιδέα της εστίας…
Κάθε τελετουργία απαντά ταυτόχρονα σε δυο άξονες. Στον ανθρώπινο γραμμικό και στον κάθετο υπερβατικό. Έτσι, κάθε φορά που μια οικογένεια κόβει την πρωτοχρονιάτικη πίτα της, επικοινωνεί την ίδια στιγμή, μια ζωντανή σχέση μεταξύ ανθρώπων όπως και μεταξύ του θείου. Και αν αυτό μοιάζει με δεισιδαιμονία, αρκεί να σκεφτούμε πως κάθε μας πράξη είναι αναλογική. Αυτό σημαίνει πως όπως ακριβώς η πίτα είναι πίτα γιατί δεν είναι ποτήρι, έτσι και ο άνθρωπος είναι άνθρωπος γιατί δεν είναι θεός. Κάτι δηλαδή υφίσταται σε σχέση με κάτι άλλο. Γιατί λοιπόν ζητάμε να απογυμνώσουμε την ζωή μας από οποιαδήποτε μεταφυσική αρχή όταν η ίδια η καθημερινότητα μας επιβεβαιώνει τον ρόλο της;
Κάθε άνθρωπος υπάρχει σε σχέση με κάτι άλλο. Μονάχα όταν ο άνθρωπος θα είναι άτομο δεν θα υπάρχει η ανάγκη αναφοράς. Αλλά για να συμβεί αυτό, δεν αρκεί με την λογική να αφαιρέσουμε χειρουργικά το θρησκευτικό στοιχείο, παρά να γνωρίσουμε στην ουσία του το θρησκευτικό μήνυμα. Η γνώση αυτή (που δεν περιορίζετε στην εγκεφαλική κατανόηση αλλά προεκτείνεται στο σύνολο του εαυτού και της εμπειρίας) είναι κυριολεκτικά και μεταφορικά μεταμορφωτική, όπως άλλωστε και το νόμισμα της πίτας, που με τον τρόπο του, μεταμορφώνει την έγνοια σε ελπίδα, αφυπνίζοντας στον ευνοημένο την έμφυτη γνώση του πως δεν είναι μόνος…