Για την Μεταφυσική του Γάμου

11/12/16 by Γιώργος Ιωαννίδης

Τι οδηγεί το άτομο σε γάμο κοινωνία; Αν η βιολογική απόλαυση της γενετήσιας ορμής ήταν το μοναδικό κίνητρο όπως απαντάνε οι περισσότεροι, τότε για ποιο λόγο θεσπίζετε ο γάμος ως κοινωνικό φαινόμενο; Αν η ένωση του ζευγαριού ήταν απλά μια δημόσια ανακήρυξη για την διασφάλιση της αποκλειστικότητας του ερωτικού συντρόφου -όπως πολλοί ισχυρίζονται- τότε γιατί ο χαρακτήρας του γάμου να είναι αυτός μιας θρησκευτικής τελετουργίας; Σήμερα βέβαια ο γάμος επιτελείτε και εκτός της αναφοράς στο θείο. Μήπως όμως η εκκοσμίκευση τούτη αφαιρεί από τον γάμο την θεμελιώδη αιτία καθεαυτή που διαμόρφωσε την ανάγκη ύπαρξης του θεσμού;
Στο γάμο πραγματοποιείται η συνάντηση δυο διαφορετικών ανθρώπων σε μια καινούργια, κοινή πορεία. Αποτελεί αλλαγή του τρόπου ζωής όπου η ατομικότητα παραδίδεται στη συλλογικότητα της οικογένειας που θα επέλθει. Είναι με λίγα λόγια μια υπαρξιακή μεταβολή, ένα πέρασμα από το «εγώ» στο «εμείς», μια αυθυπέρβαση. Και εδώ ακριβώς είναι που μπορούμε να εντοπίσουμε το βαθύτερο αίτιο του γάμου, στην αποζήτηση της υπέρβασης σε κάτι άλλο, σ’ αυτό που είναι πέρα και έξω από εμένα. Στην ετεροτοπία αυτή όπου τίποτε δεν είναι γνώριμο είναι που ενοικούν οι θεοί ως σύμβολα που συμβάλουν στη γεφύρωση του βατού τρόπου με το μεγάλο άγνωστο που επιφυλάσσει ο γάμος. Τις δυνάμεις αυτές λοιπόν επικαλείται ο άνθρωπος, ενέργειες που μπορεί να διαχειριστεί στην απόπειρα του να εξασφαλίσει ένα ευοίωνο μέλλον.
Με βάση όλα τα παραπάνω, ο γάμος αποτελεί μια οντολογική τροπή, μια πράξη (ανα)δημιουργίας. Και ακριβώς επειδή κατέχει τόσο καθοριστικό ρόλο στη ζωή των ανθρώπων, η στιγμή και ο τόπος του ορίζετε εξίσου διαφορετικός. Αν υπάγονταν στην καθημερινότητα της ζωής του ατόμου, δεν θα μπορούσε να προσφέρει την μεταβολή που σηματοδοτεί. Γι’ αυτό και εξαιρείτε ως συμβάν από την κανονική, δηλαδή την καθημερινή ροή του χρόνου. Όπως επίσης εντοπίζετε εκτός της καθημερινής διαδρομής του ατόμου. Γι’ αυτό και η τέλεση του γάμου συμβαίνει σε ιδιαίτερους χρόνους και σε ιδιαίτερους χώρους ώστε ως γεγονός να παραπέμψει χρονοχωρικά σε εκείνα τα συμβάντα που υπερβαίνουν την περατότητα του ανθρώπινου βίου. Ο γάμος με λίγα λόγια είναι μια πράξη μίμησης των αιώνιων αρχετύπων, μια επανάληψη της δημιουργίας έτσι όπως ο μύθος της εκάστοτε κοινότητας έχει συνθέσει με το πέρασμα των αιώνων.
Η γαμήλια τελετουργία είναι η επιστροφή στο πρωταρχικό ζευγάρι, στον Όσιρι και την Ίσιδα, τον Δία και την Ήρα, τον Αδάμ και την Εύα, στα πρόσωπα εκείνα δηλαδή που δεν υπάγονται στην φθαρτότητα και την μερικότητα των ανθρώπων αλλά δηλώνουν την ίδια την ουσία του αρσενικού και του θηλυκού αντίστοιχα. Όμοια, το (ανθρώπινο) ζευγάρι σβήνει ως πρόσωπο κατά την ερωτική έλξη, παύει να υφίσταται ο καθένας για τον εαυτό του αφού σημείο αναφοράς πλέον γίνεται ο άλλος. Η αμοιβαία αυτή έξοδος από τον μικρόκοσμο του εγωτισμού οδηγεί στην γέννηση ενός νέου προσώπου, του τέκνου που αποτελεί την βιολογική μετάφραση της μεταφυσικής ένωσης των αντιθέτων σε μια μοναδικότητα. Και ακριβώς επειδή η τεκνοποιία είναι μια στιγμιαία παραδοξότητα που αψηφά την φθαρτότητα του ανθρώπου, ο γάμος μας θυμίζει πως όπως οι ανθρώπινες σάρκες μπορούν να συναντηθούν για να νικήσουν τον χρόνο, όμοια οι ψυχές ενώνονται για να υπερβούν την μοναχικότητα τους, νοσταλγικά μιμούμενες τον καθολικό έρωτα του πεπερασμένου σύμπαντος για το Αιώνιο και τον γάμο της ύπαρξης με το Αληθές.