Η Μουσική ως Σύμβολο…

11/05/15 by Γιώργος Ιωαννίδης

Ποιος μπορεί να ήταν ο πρώτος σκοπός που παράχθηκε και ποιο το αίτιο που οδήγησε εκείνο το άτομο στο να δημιουργήσει μουσική; Αλίμονο, κανείς δεν γνωρίζει! Και ακριβώς επειδή κανείς δεν ξέρει, οι άνθρωποι τοποθέτησαν τις ρίζες της μουσικής στο μυθικό χρόνο.
Στην εποχή εκείνη λοιπόν που δεν ανήκει στην ιστορία αλλά εξιστορείτε αμέτρητες γενιές τώρα για να δηλώσει κάποιες αιώνιες αλήθειες, οι δαίμονες Κουρήτες χτυπώντας τις ασπίδες τους παρήγαγαν ήχο που κάλυπτε το κλάμα του Δία όταν ακόμη εκείνος ήταν βρέφος. Ο τόνος αυτός -που ασφαλώς απείχε από την γλυκιά μελωδία της λύρας του Απόλλωνα που θα φέρει στον κόσμο αργότερα ο πατέρας των θεών- ήταν αρκετός για να προστατεύσει το θείο τέκνο από τον αδηφάγο Κρόνο, όπως και να κάνει του άγρυπνους Κουρήτες να χορεύουν εκστατικά.
Μουσική και χορός είναι οι αποδείξεις της ζωής. Αψηφούν τον χρόνο, δηλαδή την φθορά και τον θάνατο καθώς (ανάμεσα στα άλλα) υπενθυμίζουν την ζωντάνια της ύπαρξης με το να μας απομακρύνουν από τον τρόπο του καθημερινού με τις επαναλαμβανόμενες κινήσεις και να μας εισάγουν στο μυστήριο της έκπληξης που προσφέρει η επόμενη νότα, η επόμενη κίνηση.
Κάπως έτσι λοιπόν, από επιθυμία για ύπαρξη, μπορεί να γεννήθηκε η μουσική που στη συνέχεια ωρίμασε σε ολάκερη τέχνη κοντά στον Ερμή (δηλαδή τον λόγο) και τον Απόλλωνα (δηλαδή το φως) – λεπτομέρεια σημαντική για την φύση και την λειτουργία της μουσικής…
Η απόδοση της μουσικής στους θεούς βλέπετε, δεν μπορεί να είναι τυχαία. Όπως συμβαίνει και με όλα τα σύμβολα, έτσι και η αρχή της μουσικής εντοπίζεται στο τόπο του Άλλου -το ασυνείδητο περιβάλλον στην ανθρώπινη ψυχολογία- που υπερβαίνει το άτομο ενώ το γεφυρώνει με το όλο.
Αντίστοιχα η μουσική υπερβαίνει την ανθρωπότητα ενώ συμβάλει στο συντονισμό της ψυχής με την κοσμική συμφωνία. Και το κατορθώνει αυτό επειδή φανερώνει, ίσως με τον καλύτερο τρόπο, την σχέση που έχει ο άνθρωπος με το σύμπαν.
Βλέπετε, αν όλα στη φύση είναι αρμονικά, αν κάθε μέρα ξεκινά με την ίδια ανατολή και οι εποχές αλλάζουν με τον ίδιο ρυθμό, τότε αυτή η κανονικότητα θα πρέπει να είναι η αρχή των πραγμάτων. Όλος ο κόσμος συνεπώς ακολουθεί ένα μέτρο, όχι το χάος παρά το φως που χάρη σ’ εκείνο μπορεί και γίνεται αντιληπτός ακόμη και ο θάνατος. Η μουσική λοιπόν είναι ανάλογη αυτής της αρμονίας. Δεν είναι ήχος τυχαίος και άσκοπος αλλά δομημένος και με σκοπό. Η μουσική έχει κανονικότητα, έχει ύψη και βάθη όπως η ύλη έχει διαστάσεις, έχει ακόμη και νότες όπως οι ουρανοί έχουν τους πλανήτες τους. Μα πάνω από όλα, η μουσική συγκινεί. Όπως οι Κουρήτες χόρευαν γύρω από τον μικρό Δία, παρόμοια τα άστρα χορεύουν ακολουθώντας τον κοσμικό ρυθμό. Έτσι και η μουσική, κινεί τον άνθρωπο, τον συντονίζει στον τρόπο ενός μεγαλύτερου σκοπού φέρνοντας τον σε έκσταση δηλαδή σε μια νέα στάση ύπαρξης.
Τι είναι όμως αυτό που (συν)κινεί η μουσική στις αιώνιες αλήθειες του σύμπαντος αν όχι κάτι εξίσου αιώνιο στον άνθρωπο; Πρέπει αυτό να είναι η ψυχή, απαντούν οι Πλατωνικοί, γι’ αυτό και η μουσική μπορεί και φανερώνει το αφανέρωτο. Μια λύρα, ένα λαούτο, ένας αυλός, ένα τύμπανο δεν είναι απλά όργανα με τα οποία γράφουμε τον χώρο με τα συναισθήματα μας, αλλά εργαλεία σωματοποίησης του αόρατου!
Καθόλου περίεργο λοιπόν που στον Βιβλικό μύθο διαβάζουμε πως «εν αρχή ην ο Λόγος» – λόγος σημαίνει έκφραση, φανέρωση, εκδήλωση, εκδήλωση όμως ποιανού πράγματος; Της αρμονίας, της δομής που διέπει τον κόσμο. Είναι η τάξη αυτή το αντίθετο του χάους; Κάθε άλλο! Χρειάζεται σιωπή για να αντιληφθεί κανείς την μουσική, χρειάζεται εσωτερική ησυχία για να αφουγκραστεί κανείς τον Ορφέα μέσα μας. Και όταν συμβεί αυτό, τότε ο άνθρωπος γίνεται όργανο για τον θεϊκό μουσουργό, με κάθε άγγιγμα της χορδής να γεννά μια διαφορετική νότα δηλαδή μια ακόμη πράξη-φανέρωση του θείου λόγου στην καθημερινή ζωή.