Σχετικά με το Σύμβολο της Καρδιάς

05/03/15 by Γιώργος Ιωαννίδης

Όλοι κάποια στιγμή στη ζωή μας έχουμε σχεδιάσει το σύμβολο της καρδιάς δίπλα στο όνομα του αγαπημένου μας. Ποιος αληθινά γνωρίζει όμως για την καταγωγή αυτού του ιδεογράμματος;
Όποια και αν είναι η προέλευση του, οι ρίζες του παραμένουν ακαθόριστες τουλάχιστον μέχρι και τον 15ο αιώνα οπότε στη Δυτική τέχνη το (γνώριμο πλέον) σχήμα της καρδιάς ξεκίνησε να εκπροσωπεί την αγάπη. Νωρίτερα, μπορούμε μόνο να εικάσουμε την σύνδεση του συμβόλου με τα φύλλα κισσού (που έχουν σχήμα καρδιάς), το ιερό φυτό του Διονύσου που φύτρωσε για να προστατεύσει τον θεό από τις φλόγες που έκαψαν την Σεμέλη όταν της αποκαλύφθηκε ο Δίας με την αληθινή του μορφή.
Για τους αρχαίους Έλληνες, ο αναρριχόμενος (όπως ο άνθρωπος που αναρριχάται στην πνευματική κλίμακα) και αειθαλείς κισσός ήταν σύμβολο της αθανασίας, με τον Διόνυσο να φορά στεφάνια καρδιόσχημου κισσού σε αμέτρητες παραστάσεις αγγείων.
Δεν είναι άτοπο λοιπόν να υποθέσουμε πως η μέθη του έρωτα και το αίσθημα της υπέρβασης που προκαλεί η αγάπη, συνέδεσαν το σχήμα των φύλλων του κισσού με τα πιο ευγενικά αισθήματα του ανθρώπου.
Στους αιώνες που θα ακολουθήσουν πάντως, ο δεσμός αυτός θα γίνει ακόμη πιο έντονος, με εκατοντάδες παραδείγματα από μινιατούρες σε χειρόγραφα έως την λατρεία της φλεγόμενης καρδιάς του Ιησού (βλ. τα οράματα της Lutgarde, της Margaret Mary Alacoque και άλλων αγίων της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας).
Τι είναι όμως αυτό που ονομάζουμε αγάπη; Αν όπως έχω γράψει πολλές φορές, ο έρωτας είναι η δύναμη και η επιθυμία για την ένωση με το άλλο, τότε η αγάπη είναι η πλήρωση αυτής της ορμής βιωμένη ως αλληλοπεριχώρηση των προσώπων, ως πραγμάτωση δηλαδή αυτής της ένωσης που χωρίς να ακυρώνει τα ιδιώματα του καθένα, μαζί πλέον σχηματίζουν ένα νέο σώμα, μεταφορικά ως τρόπο σχέσης, βιολογικά ως μια νέα ύπαρξη – το τέκνο. Καθόλου παράξενο λοιπόν που τον Έρωτα οι καλλιτέχνες τον απεικόνισαν σαν αγαθό αγόρι…
Για πιο λόγο όμως την αγάπη αυτή την συνέδεσαν με την καρδιά; Η απάντηση έγκειται στους χτύπους της που αυξάνουν κάθε φορά που ο εραστής βρίσκετε κοντά στο αντικείμενο του πόθου του. Οι χτύποι της καρδιάς είναι το αισθητό σημάδι της ζωής, οι μουσικοί παλμοί στους οποίους δονείται η ψυχή και καθώς σαν όργανο μεσολαβεί ανάμεσα στον εγκέφαλο και τα γεννητικά όργανα, θεωρήθηκε ως το αληθινό κέντρο του ανθρώπου! Έτσι, ποιητές και μυστικιστές ανά τους αιώνες θα τραγουδήσουν για την αναζήτηση του μυστικού κέντρου όπου εδρεύει ο Θεός (Εαυτός) μέσα από ερωτικές διηγήσεις, μπαλάντες και θεατρικά. Χαρακτηριστική δε είναι η ερμηνεία του τροβαδούρου Jacques de Baisieux (13ος αιώνας) για την λέξη έρωτας καθώς στα λατινικά το amor δηλώνει την απαλοιφή του θανάτου (a-mor) αφού ο χρόνος υφίσταται στην περιφέρεια του τροχού της ύπαρξης που περιστρέφεται γύρω από το «κινούν ακίνητο», την καρδιά. Διόλου περίεργο επομένως που το παλαιότερο σύμβολο της καρδιάς ήταν ο Ήλιος γύρω από τον οποίο περιστρέφονται όλα τα υπόλοιπα (ουράνια) σώματα, όπως ακριβώς συμβαίνει και με το ανθρώπινο κέντρο που σωματοποιείτε στην οργανική καρδιά η οποία αποδέχεται και αποστέλλει το αίμα -την «πύρινη» αχτίδα της ζωής- σε κάθε σημείο του (υπό-ουράνιου) σώματος.
Αυτή είναι η καρδιά που φλέγεται, που εμπυρώνεται από ζήλο για να σπείρει το φως της κατανόησης αλλά και της ευσπλαχνίας. Τότε την καρδιά την σημαδεύουν τα βέλη του Έρωτα, χαράσσεται δηλαδή από τον γιο της Αφροδίτης όπως κάθε δυνατό βίωμα που μας αλλάζει καθώς αποτυπώνετε στη μνήμη μας. Από τα σημάδια αυτά στάζουν σταγόνες αίμα όπως το σταφύλι που όταν πιεστεί παράγει χυμό που μεθά. Έτσι και η αγάπη συνθλίβει τις θωρακίσεις του Εγώ για να φανερώσει τις πλέον γλυκές ιδιότητες του ανθρώπου…