Ο Ναός ως Σύμβολο του Ανθρώπου

11/01/15 by Γιώργος Ιωαννίδης

Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, κανένας ναός δεν είναι απλά μια τυχαία συγκέντρωση λίθων. Σχεδόν κάθε ιερό οίκημα οικοδομεί, δηλαδή κάνει αισθητή την υπερπραγματικότητα του Άλλου θεμελιώνοντας με πέτρα την σχέση του φθαρτού με το Αιώνιο. Σχέση η οποία δεν είναι ξένη στον άνθρωπο καθώς ο ίδιος ο άνθρωπος είναι το μέσω αυτής της σχέσης. Γι’ αυτό λοιπόν και η ναοδομία έκρυψε στην αρχιτεκτονική της την γεωμετρία του ανθρώπου ως αποκάλυψη της νέας κοσμικής οντότητας που δομείτε μέσα από την υλοπνευματική εργασία με το Ιερό. Πρόκειται ασφαλώς για τον αναγεννημένο άνθρωπο, τον αναστημένο, δηλαδή εκείνον που έχει αλλάξει την στάση της ύπαρξης του, τον τρόπο του είναι του σε συμφωνία με το θείο και ως έτσι φέρει καινό σώμα, εκείνο του φωτός.
Από τους πρώτους σύγχρονους στοχαστές που εντόπισαν την σχέση αυτή ανάμεσα στον άνθρωπο και την γεωμετρία του ιερού χώρου είναι ο R. A. Schwaller de Lubicz (The Temple of Man, 1949) δίχως αυτό να σημαίνει πως οι διαπιστώσεις του περιορίζονται στους ναούς της αρχαίας Αιγύπτου. Αντίστοιχα στον ορθόδοξο χριστιανικό ναό μπορούμε να εντοπίσουμε το ανάπτυγμα το ανακαινισμένου ανθρώπου στην ίδια την δομή της εκκλησίας.
Σε τρεις βασικές ζώνες χωρίζεται ο χριστιανικός ναός με πλήρη αντιστοιχία στο ανθρώπινο σώμα:
Ο Νάρθηκας ή Πρόναος είναι ο χώρος υποδοχής των αμύητων δηλαδή των μη βαπτισμένων, ο τόπος όπου παραβρίσκονται εκείνοι που οι δεσμοί τους με τον υλικό κόσμο είναι ακόμη ισχυροί, όπως τα πόδια του ανθρώπου που ακουμπάνε στο έδαφος.
Ο Κυρίως Ναός αντιστοιχεί στον κορμό του ανθρώπου όπου βρίσκονται τα εσωτερικά του όργανα παρατεταμένα ομοιόμορφα αριστερά και δεξιά όπως οι δυο πνεύμονες, τα δυο χέρια αλλά και οι θέσεις των γυναικών και των αντρών. Ακριβώς στο μέσο του ναού είναι η καρδιά, ο χώρος κάτω από το μεγάλο πολύφωτο που συμβολίζει τα άστρα. Είναι το σταυρικό σημείο συνάντησης του οριζόντιου πεδίου με το κάθετο, εκεί όπου το βλέμμα ανασηκώνεται προς την στέγη που δεν αποκρύπτει τον ουρανό παρά φανερώνει το θείο σε όλο το κυκλικό μεγαλείο του (σφαίρα). Ο τρούλος της εκκλησίας είναι εικόνα του σύμπαντος κόσμου, είναι όμως και η κεφαλή του ανθρώπου που ορθώνεται από την πλαγιασμένη οριζόντια στάση του (ανάσταση).
Τέλος, το Ιερό Βήμα, ο λαιμός του μακροκοσμικού μας ανθρώπου με το Τέμπλο να διαχωρίζει όπως οι ώμοι το κεφάλι με το Άδυτο, το κρανίο δηλαδή όπου βρίσκεται η εστία του ναού, η Αγία Τράπεζα κάτω από την κόγχη της Πλατυτέρας (η γη που στα σπλάχνα της εγκυμονεί τον ήλιο) όπου φυλάσσονται τα οστά των αγίων (η μνήμη του ανθρώπου που συνδέει το τώρα με το χθες) και το δισκοπότηρο όπου τελείτε η Θεία Κοινωνία (ο μεταμορφωτικός τρόπος για την συνέχεια του τώρα στο αύριο). Εμφάνεια όλων αυτών είναι ο γραπτός λόγος του Ευαγγελίου που εξέρχεται από την Ωραία Πύλη όπως ακριβώς ο λόγος φανερώνει τον νου όταν προφέρεται από το στόμα.
Ο Μάξιμος ο Ομολογητής λέει κάπου πως ο άνθρωπος είναι Εκκλησία μυστική. Και πράγματι, όπως το σώμα είναι το φαινόμενο της ψυχής έτσι και ο ναός είναι το σώμα του ανθρώπου, ο τόπος όπου άρετε το κοσμικό σαρκίο για να μεταστοιχειωθεί σε εικόνα του Αιώνιου και του Αληθινού.
Ο ναός είναι η ζωντανή εικόνα της αιωνιότητας μέσα στον χρόνο. Είναι ο χώρος όπου ιστορία και εσχατολογία συνυπάρχουν. Γι’ αυτό και ο ναός φέρει τον τίτλος της εκκλησίας, αφού είναι το κάλεσμα του άχρονου στο πεπερασμένο…