Τι είναι τα Όνειρα & τα Σύμβολα τους

13/10/14 by Γιώργος Ιωαννίδης

Το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων βλέπει τουλάχιστον ένα όνειρο κάθε φορά που κοιμάται. Ναι, υπάρχει ένα μικρό ποσοστό το οποίο δεν ονειρεύεται ποτέ ή έστω υπερβολικά σπάνια. Κανείς δεν ξέρει πραγματικά γιατί συμβαίνει αυτό, αν και η προσωπική μου εμπειρία έχει δείξει πως ακόμη και αυτοί οι άνθρωποι ονειρεύονται, όμως αμέσως μετά λησμονούν όλα όσα είδαν στον ύπνο τους.
Γιατί μπορεί να συμβαίνει αυτό; Λοιπόν… ας τα πάρουμε από την αρχή:
Κάθε όνειρο είναι μια θεατρική παράσταση όπου σκηνικά, ηθοποιοί, σκηνοθέτης και θεατές είστε εσείς οι ίδιοι! Αυτός είναι ένας γενικός κανόνας με ελάχιστες εξαιρέσεις.
Αν θέλουμε να συνοψίσουμε τη λειτουργία ενός ονείρου, μπορούμε να το ορίσουμε σαν μια συμβολική εκφόρτιση του ασυνειδήτου. Τι σημαίνει αυτό;
Πολύ απλά! Ο ψυχικός μας οργανισμός αποτελείται από τρία επίπεδα: τον ασυνείδητο κόσμο (περιλαμβάνει σκέψεις, γεγονότα, συναισθήματα και ικανότητες που για x λόγους έχουμε απωθήσει και καλύψει με μια άβατη σκοτεινιά), το συνειδητό (όλα όσα γνωρίζουμε για εμάς, η υποκειμενική μας αντιληπτικότητα και κρίση… στην κυριολεξία είναι το Εγώ, αυτός που διαβάζει και συλλογίζεται αυτές τις γραμμές αυτήν ακριβώς τη στιγμή) και το Υπερ-Εγώ.
Το τελευταίο επίπεδο δεν αφορά ένα υπερβατικό κομμάτι του εαυτού μας. Δεν πρόκειται, δηλαδή, για την υπερσυνείδηση, στην οποία αναφέρονται οι περισσότερες εσωτερικές σχολές, αλλά για έναν ιδιότυπο ψυχικό παράγοντα, ένα φίλτρο ή, αν προτιμάτε, έναν εσωτερικό «δικαστή».
Το Υπερ-Εγώ «βρίσκεται» ανάμεσα στα άλλα δυο επίπεδα, ρυθμίζοντας την ποιότητα της κυκλοφορίας των μηνυμάτων!
Αυτό σημαίνει πως, όταν κάποια στιγμή από το ασυνείδητο «έρχεται» ο πόθος για μια απαγορευμένη σεξουαλική επαφή, το Υπερ-Εγώ διαστρεβλώνει το μήνυμα, το φιλτράρει και το μεταμορφώνει σε μια φαινομενικά άσχετη εικόνα.
Έτσι, αντί να ονειρευτούμε την κοπέλα με την οποία λαχταρούμε να κοιμηθούμε και που για τους x κοινωνικούς λόγους δεν μας επιτρέπεται, στον ύπνο μας θα δούμε πως π.χ. πετάμε ψηλά πάνω από ένα πλήθος κόσμου!
Συνεπώς, το πραγματικό περιεχόμενο ενός ονείρου ονομάζεται λανθάνον και μπορεί να μας γίνει γνωστό, αν και εφόσον αναλύσουμε προσεχτικά όλες τις συμβολικές εικόνες του ονείρου. Πώς γίνεται αυτό; Θα δούμε αμέσως…
Η ανάλυση ενός ονείρου μοιάζει ορισμένες φορές με τη δουλειά ενός ντετέκτιβ.
Βλέπετε, τα όνειρα, αυτές οι παράδοξες θεατρικές παραστάσεις της νύχτας, ναι μεν περιγράφουν βαθύτερες αλήθειες και ανομολόγητες επιθυμίες, αλλά όλη αυτή η γνώση παρουσιάζεται κωδικοποιημένα. Αυτό συμβαίνει γιατί το Υπερ-Εγώ προσπαθεί να μας προστατέψει από το άγχος, δηλαδή τη συναισθηματική φόρτιση που θα προκύψει από τη συνειδητοποίηση αυτού που θέλουμε να αποφύγουμε.
Αν, για παράδειγμα, ένας άντρας αρνείται την ομοφυλοφιλική του φύση, τα όνειρά του θα ψιθυρίζουνε την αλήθεια των ορμών του μέσα από συμβολικές εικόνες.
Αν, για παράδειγμα, μια γυναίκα αρνείται να φροντίσει το παιδί της, τα όνειρά της θα υποδείξουν έμμεσα την πραγματική της διάθεση.
Η συνείδηση αρνείται γενικά πολλές αλήθειες, κρύβεται πίσω από κοινωνικούς ρόλους (persona) και κάνει τα πάντα ώστε να αποφεύγει ή να μειώνει τα ποσοστά θλίψης και αγωνίας. Ως εκ τούτου, ξεχνά τα όνειρα που βλέπει τη νύχτα, περιγελά τη φαινομενική παραδοξότητα των ονείρων και καταφεύγει σε ανόητες πρακτικές, προκειμένου να ερμηνεύσει ωραιοποιημένα τον ονειρικό κώδικα.
Αφήστε στην άκρη τους ονειροκρίτες! Ελάχιστοι συγγραφείς έχουν την επιστημονική κατάρτιση ή την απαιτούμενη εμπειρία της ονειρο-ερμηνευτικής. Κάθε όνειρο, άλλωστε, είναι μια προσωπική υπόθεση, οικοδομημένη αυστηρά με το υποκειμενικό σας σύστημα συμβόλων.
Αν ονειρευτείτε πως βαδίζετε σε τεντωμένο σχοινί, η πράξη αυτή δεν σημαίνει το ίδιο πράγμα για όλους!
Αν δείτε πως σας κυνηγάνε σκιές και πλάσματα του αλλόκοσμου, το νόημα αυτής της εικόνας είναι καθαρά προσωπικό!
Το μόνο αντικειμενικό στοιχείο είναι τα μοτίβα. Δηλαδή, όλοι οι άνθρωποι βλέπουν στον ύπνο τους ότι πετάνε. Αυτό είναι ένα μοτίβο. Το υποκειμενικό και εξίσου αναλύσιμο στοιχείο είναι το πώς και το πού πετάνε.
Το μοτίβο της πτήσης, για παράδειγμα, αφορά την ανάγκη για ελευθερία και τη σεξουαλική έκφραση. Δεν χρειάζεται κανείς να είναι ψυχολόγος για να μπορεί να καταλάβει πως η πτήση έχει τον χαρακτήρα της απελευθέρωσης από τη βαρύτητα των πραγμάτων. Όταν κάτι μας «περιορίζει», θέλουμε να «πετάξουμε» μακριά!
Αντίστοιχα, όταν πέφτουμε στα όνειρά μας, συμβολίζει συνήθως την ψυχολογική «πτώση», την απελπισία και τον αυτοπεριορισμό… Παρόμοιο μοτίβο είναι το σπίτι, η περιπλάνηση μέσα στα δωμάτια κάποιου σπιτιού. Ποτέ η αναφορά εδώ δεν γίνεται σε κάποιο αντικειμενικό χώρο παρά στην έννοια της ψυχής, δηλαδή τον εσωτερικό χώρο. Το ασυνείδητο βέβαια μπορεί να χρησιμοποιήσει γνώριμες εικόνες από το παρελθόν του ατόμου, θα το κάνει όμως για να δηλώσει συγκεκριμένες αξίες, έννοιες και συναισθήματα που η έκφραση τους γίνεται καλύτερα με την χρήση αυτού του υλικού παρά κάποιου άλλου (και τουλάχιστον στη δεδομένη στιγμή).
Εξίσου κοινό είναι και το βάδισμα δίπλα στα νερά της θάλασσας που συνήθως δηλώνει την σχέση με το ασυνείδητο κόσμο δηλαδή το ρευστό, αχανές στοιχείο μέσα μας. Ενώ ποιο σύνηθες είναι η απειλή από ένα χιμαιρικό κτήνος που εκπροσωπεί εδώ τα σεξουαλικά απωθημένα, την παραλλαγμένη (και ανομολόγητη) οργή μας όπως και μια διηρημένη εσωτερική συνοχή…
Σε γενικές γραμμές, λοιπόν, η ανάλυση ενός ονείρου είναι απλή, αρκεί κανείς να έχει υπομονή, θέληση και τόλμη. Και λεω πως χρειάζεται θάρρος, γιατί τις περισσότερες φορές τα σύμβολα που σχηματίζουν τα όνειρά μας φανερώνουν πράγματα για εμάς που ούτε καν θα φανταζόμασταν…