Για τον Έρωτα και την Νοσταλγία

14/09/14 by Γιώργος Ιωαννίδης

Για ποιο λόγο πενθούμε για τους παλιούς έρωτες αν όχι για την ευτυχία που είχαν προσφέρει;
Η νοσταλγία είναι ένα πανανθρώπινο χαρακτηριστικό για όλα εκείνα που υπήρξαν μα χάθηκαν. Η λέξη είναι σύνθετη από το νόστος που σημαίνει επιστρέφω και το άλγος που σημαίνει πόνος. Πόνος για την στροφή λοιπόν, οδύνη για την φορά του βλέμματος προς τα πίσω, προ μια αγκαλιά, προς μια πατρίδα, προς μια κατάσταση που έπαψε να υφίσταται, που δεν είναι όπως ήταν πριν ή πιο απλά… που άλλαξε.
Η νοσταλγία είναι ο τρόπος της Συνείδησης να αντιτίθεται στο ρεύμα του χρόνου. Η ίδια η Συνείδηση άλλωστε είναι μια βαρυτική παγίωση του χρόνου αφού αντιλαμβανόμαστε, κρίνουμε και επιλέγουμε το σήμερα με βάση όλα όσα βιώσαμε χθες. Η Συνείδηση δεν ανήκει στο μέλλον είναι όμως το όργανο που μας φέρνει σε επαφή με το εδώ και τώρα διαπλάθοντας το με τις μνήμες του παρελθόντος.
Και ακριβώς επειδή οι μνήμες συνθέτουν την καθημερινότητα είναι που ένα κομμάτι μας είναι πάντοτε στραμμένο πίσω. Γιατί όμως οδύνη για αυτά που παρήλθαν;
Η νοσταλγία είναι αδερφή του ανολοκλήρωτου που προκύπτει εξίσου από την φύση του Συνειδητού που με την σειρά του είναι απόρροια του ωκεανού του Ασυνειδήτου. Στο αντικείμενο που ο άνθρωπος νοσταλγεί -μια πατρίδα, ένα φίλο, μια σύντροφο κ.ο.κ- η Συνείδηση προβάλει την βαθύτερη αίσθηση πως κάποτε ήταν και η ίδια μέρος ενός μεγαλύτερου συνόλου που στην γεωγραφία της Ψυχολογίας ορίζεται ως ο τόπος του Ασυνειδήτου. Η ανάδυση της λοιπόν από τα εσώτερα βάθη θεμελιώνει όλες τις μελλοντικές κινήσεις της ανθρώπινης ζωής. Το ίδιο το γεγονός αυτό δε -που μυθολογικά ακούει στο όνομα εξορία στη ερημική Δύση– πυροδοτεί το φαινόμενο της ζωής που είναι η εναλλαγή από το αδιαφοροποίητο στο διακριτό. Και ακριβώς επειδή ενυπάρχει η ανάμνηση εκείνης της Πρώτης Κίνησης είναι που κάνει κάθε απόρροια της να τείνει να επιστρέψει πίσω στην αρχική μακάρια κατάσταση της οποίας μονάχα εικόνα είναι η ίδια τώρα.
Την πορεία αυτή για την επιστροφή στην αληθινή «πατρίδα» ο άνθρωπος την κάνει πράξη μέσα από την περιστροφή της θέσης του. Το μυστικό αυτό συναντάμε στην πλατωνική αλληγορία του σπηλαίου (με τους φυλακισμένους που απελευθερώνονται μονάχα όταν περιστρέψουν τον αυχένα τους και θεαθούν το φως στο άνοιγμα του χώρου), στο μύθο του Λαζάρου (που το άψυχο κορμί ανασταίνεται δηλαδή αλλάζει την στάση του τρόπου της ύπαρξης του), στον τελετουργικό χορό των Δερβίσιδων (που στρέφονται γύρω από ένα κάθετο άξονα – την ουράνια σκάλα) κ.ο.κ. Η περιστροφή οδηγεί στον επαναπροσδιορισμό της στάσης του ατόμου μέσα στον ορίζοντα των βιωματικών γεγονότων. Η νοσταλγία είναι μια τροπή στην οπτική γωνία, από τα πράγματα όπως είναι σ’ αυτά που ήταν ή θα μπορούσαν να είναι. Πρόκειται δηλαδή για ένα αναπροσανατολισμό στον φαντασιακό τόπο μιας ύπαρξης που αψηφά τις συνθήκες του χρόνου. Γι’ αυτό και το πολύτιμο της μνημοσύνης – επειδή οι μνήμες ομοιάζουν μέσα μας το Αιώνιο από όπου εκπορεύτηκε το μερικό δηλαδή η Συνείδηση μας.
Πενθούμε τους παλιούς μας έρωτες επομένως γιατί στην πραγματικότητα ποθούμε να γυρίσουμε πίσω στο Θείο, στο Εν, στο Άλλο, σε εκείνο το μεγαλύτερο από εμάς (από το Εγώ) από όπου και ανήκουμε (ο Εαυτός). Ο πόθος αυτός Έρωτας ονομάστηκε που είναι η δύναμη για την ένωση με το Άλλο. Και γι’ αυτό ο πόνος του έρωτα τραγουδήθηκε περισσότερο από κάθε άλλη μορφή νοσταλγίας…