Είναι ο Σούπερμαν ο Νέος Ιησούς;

25/06/13 by Γιώργος Ιωαννίδης

Πριν λίγες μέρες, η εφημερίδα Ελεύθερη Ώρα, γνωστή για την «εκκεντρική» της θεματική, δημοσίευσε στο πρωτοσέλιδο της το ερώτημα αν ο νέος Σούπερμαν είναι ένας «νέος Χριστός»;
Το ερώτημα δεν είναι ακριβώς άστοχο. Κατά πόσο όμως ισχύει πως η βιομηχανία του κινηματογράφου θέλει να αντικαταστήσει ή να εξισώσει τα ιερά σύμβολα με τους χάρτινους ήρωες;
Όσοι είδατε την νέα version του υπερανθρώπου στο Men of Steel, θα προσέξατε πως ο Κλαρκ Κεντ γίνεται Σούπερμαν στα 33 του χρόνια, ζητάει την συμβουλή ενός κληρικού (έχοντας στο φόντο ένα βιτρό με τον Ιησού), καλείται να θυσιαστεί για την σωτηρία της ανθρωπότητας, και αιωρείται σχηματίζοντας με το σώμα του το σημείο του σταυρού.
Άραγε όλα αυτά είναι τυχαία ή μήπως κάποιος τα μπόλιασε εντέχνως για να προκαλέσει σύγχυση στις συνειδήσεις των απανταχού χριστιανών;
Αν κανείς κάνει τον κόπο και δει τους συντελεστές της ταινίας θα αντιληφθεί αμέσως πως πρόκειται για ορισμένα από τα πιο λαμπρά μυαλά αυτή την στιγμή στο Hollywood: σκηνοθεσία Zack Snyder (300), παραγωγή Chistopher Nolan (Batman trilogy) και σενάριο David Goyer (Dark City). Κατά συνέπεια, είναι αναπόφευκτο η ταινία να επικοινωνεί διαφορετικά μηνύματα σε διαφορετικά επίπεδα.
Ένα από αυτά είναι η σχέση του Ιησού με τον Σούπερμαν, σχέση που ήταν γνωστή όμως εδώ και δεκαετίες…
Όταν το 1938 οι Jerry Siegel και Joe Shuster σχεδίασαν τον υπεράνθρωπο με τα χρώματα της αστερόεσσας, δημιούργησαν μια σύγχρονη μεταφορά του μύθου του Μωυσή – οι ίδιοι άλλωστε είχαν εβραϊκή καταγωγή. Έτσι, βασισμένοι στην θρησκευτική τους παράδοση και το πνεύμα της εποχής, έγραψαν για τον μετανάστη (alien) που έχοντας μεγαλώσει στην νέα πατρίδα που τους αγκάλιασε, μπορεί να αναδείξει τις δυνάμεις που κρύβει μέσα του, για το καλό της πολιτείας και τον αμερικάνικο τρόπο ζωής.
Με τα χρόνια, ο μεσσιανισμός του Ιουδαϊσμού παρέδωσε την σκυτάλη στην χριστιανική κοσμολογία, και ο Σούπερμαν -τουλάχιστον στο κοινωνικό ασυνείδητο- συνδέθηκε με τον Ιησού εφόσον και οι δυο στάλθηκαν με μια ειδική αποστολή σωτηρίας από τον πατέρα Τζορ Ελ (Eλ είναι ένα από τα ονόματα του Θεού), ήταν τέλειοι θεοί και άνθρωποι, και στην αφάνεια για τουλάχιστον 30 χρόνια και ταξίδεψαν στις ερημιές πριν αναλάβουν δράση.
Πέρα όμως από όλες αυτές τις ομοιότητες, είναι γεγονός πως κάποιοι θέλουν να προβάλουν τον Σούπερμαν ως τον νέο λυτρωτή του κόσμου;
Στην επίσημη ιστοσελίδα της νέας ταινίας Man of Steel, υπάρχει ένα έγγραφο pdf που μπορεί να διαβάσει ο καθένας, υπογεγραμμένο από τον καθηγητή Dr Craig Detweiler, ο οποίος παρουσιάζει μια προς μια τις ομοιότητες του Ιησού με τον υπεράνθρωπο των κόμιξ.
Ο ίδιος είναι συγγραφέας των βιβλίων Into the Dark: Seeing the Sacred in the Top Films of the 21st Century και iGods: How Technology Shapes Our Spiritual and Social Lives. Οι τίτλοι αυτοί δεν είναι μοναδικοί στο είδος τους αφού πολλοί μελετητές στο εξωτερικό, ακαδημαϊκοί και μη, έχουν αντιληφθεί αρκετό καιρό τώρα πως τα αρχαία μυθολογικά μοτίβα τείνουν να επαναλαμβάνονται με μικρές μονάχα αλλαγές.
Παρόμοια, λοιπόν, ο Σούπερμαν είναι το αρχέτυπο του ήρωα με τα χίλια πρόσωπα, που αν κάποτε λεγόταν Ηρακλής και αργότερα Αρθούρος, σήμερα είναι ο Κλαρκ Κεντ! Οι ιστορίες διαφέρουν, η ουσία τους όμως είναι κοινή. Όλα αυτά ήταν γνωστά στους δημιουργούς του Man of Steel, και γι’ αυτό τον λόγο τα πρόσθεσαν στην ταινία τους απευθυνόμενοι στην βαθύτερη ικανότητα ανάλυσης των θεατών.
Το ίδιο είχε γίνει και στην παραγωγή του 2006, όπου στο Superman Returns του Bryan Singer (X-Men), ο Σούπερμαν λαβώνετε στο πλευρό, ίπταται με ανοιχτά τα χέρια σαν εσταυρωμένος, ενώ σε μια σκηνή όπου η νοσοκόμα μπαίνει στο δωμάτιο του, βρίσκει το κρεβάτι άδειο, όπως περίπου οι γυναίκες βρήκαν άδειο τον τάφο του Ιησού.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, ο Σούπερμαν δεν είναι ο Ιησούς ή τουλάχιστον, δεν πρόκειται για θρησκευτικό υποκατάστατο αλλά για είδωλο που περιορίζεται στην υπερφυσική φαινομενολογία και τον ηθικολογισμό. Αντίθετα με τον Θεάνθρωπο που κοινωνεί το εκκλησίασμα για να μετέχει στην πραγματική φύση (και αποστολή) του ανθρώπου που είναι η θέωση, ο Σούπερμαν της Μεγάλης Οθόνης, είναι ένα υπερδύναμο πλάσμα που οι άνθρωποι επικαλούνται για βοήθεια στα προβλήματα τους, αλλά δεν χρησιμοποιούν για οδοδείκτη στην πνευματική τους πορεία. Ακόμη και ο Κλαρκ χρειάστηκε να στραφεί στην Εκκλησία για να βρει απάντηση στο ερώτημα του…
Αυτό σημαίνει, πως με όρους θεολογίας, ο Σούπερμαν παραπέμπει περισσότερο σε άγγελο παρά στον ίδιο τον Ιησού! Εκτός βέβαια, και αν απογυμνώσουμε τα πνευματικά στοιχεία του Χριστιανισμού και προσεγγίσουμε το θρησκευτικό αίσθημα με ματεριαλιστική διάθεση. Τότε ναι, ο Ιησούς εξισώνετε με τον Σούπερμαν, η Εκκλησία με το κράτος, η πνευματικότητα με τον ηθικισμό και η μεταφυσική με μια παθητική δεισιδαιμονία.
Αν λοιπόν θέλετε την γνώμη μου, δεν υφίσταται εδώ καμία συνωμοσία. Απλά οι συντελεστές της ταινίας διάβασαν προσεχτικά Chris Knowles, Grant Morrison, Richard Reynolds και ίσως Joseph Cambell και ενθουσιασμένοι από τις προεκτάσεις του mythos, τοποθέτησαν την δική τους εκδοχή του Σούπερμαν σε ένα αρχετυπικό φόντο.
Ο πραγματικός κίνδυνος βρίσκεται σε εκείνους που πιστεύουν πως το θρησκεύεσθαι περιορίζετε στον εντυπωσιασμό των θαυμάτων και σε μια πελατειακή συμπεριφορά όπου το θείο εξαναγκάζεται να υποκύπτει στην ευχολογία των ανθρώπων. Αυτό φυσικά απέχει πολύ από το αληθινό θρησκευτικό βίωμα…