Ήταν ο Χ.Φ. Λάβκραφτ Αληθινός Μάγος;

09/03/13 by Γιώργος Ιωαννίδης

Το κείμενο που ακολουθεί είναι μέρος των προσωπικών μου σημειώσεων για την ομιλία μου Ο Λάβκραφτ και η Σχέση του με τον Αποκρυφισμό που έδωσα στα πλαίσια της εκδήλωσης Επιστροφή στο Ίνσμουθ: Η Επιρροή του Χ. Φ. Λάβκραφτ στη Σύγχρονη Λογοτεχνία που διοργάνωσε τον Μάρτιο του 2013, οι εκδόσεις Ars Nocturna (βλ. εδώ) όπου και παρουσίασα το μυθιστόρημα της Ε. Μαντά Το Δαιμόνιο της Γραφής που φιλοξενεί αντί προλόγου, κείμενο μου για τον Ψυχογεωγράφο Λάβκραφτ.

Το μυθιστόρημα της Ειρήνης Μαντά Το Δαιμόνιο της Γραφής, μας παρουσιάζει ένα Λάβκραφτ όπως ίσως έχουμε φανταστεί όλοι μας, ένα δημιουργό που ζει από πρώτο χέρι τις περιπέτειες που εξιστορεί.
Αν κάνει κανείς τον κόπο όμως, και διαβάσει την βιογραφία του Χάουαρντ, θα ανακαλύψει με μια κάποια απογοήτευση ίσως, πως ο ίδιος ήταν ένας φανατικός ματεριαλιστής, άθεος και εντελώς ανίδεος όσον αφορά τα ζητήματα του αποκρυφισμού!
Ο ίδιος μάλιστα αποκαλούσε όλα αυτά ζητήματα, σκουπίδια. Χαρακτηριστική είναι η επιστολή του με ημερομηνία 9 Οκτωβρίου 1925: «Όχι – δεν έχω διαβάσει ποτέ το ιδίωμα του επίσημου αποκρυφισμού, αφού πάντα πίστευα ότι η γραφή του αλλόκοτου είναι πιο αποτελεσματική αν αποφεύγει τις εύκολες προλήψεις και τις δημοφιλείς αποκρυφιστικές φόρμουλες. Ως προς τις πεποιθήσεις μου είμαι πραγματικά απόλυτος υλιστής χωρίς ούτε ψιχία πίστης σε οποιεσδήποτε υπερφυσικές ιδέες – θρησκεία, πνευματισμό, υπερβατισμό, μετεμψύχωση ή αθανασία. Ωστόσο, δεν αποκλείεται να μπορέσω να βρω σπέρματα κάποιων καλών ιδεών στις τρέχουσες φλυαρίες των τρελών που ασχολούνται με τέτοια και σκέφτηκα συχνά να προμηθευτώ μερικά από τα σκουπίδια που πουλιούνται στο βιβλιοπωλείο των αποκρυφιστών, στην 46η Οδό. Το πρόβλημα είναι ότι για την τωρινή οικονομική μου κατάσταση κοστίζουν υπερβολικά πολύ».
Εύλογα λοιπόν δημιουργείτε το ερώτημα, πως μια τέτοια προσωπικότητα βρήκε λογοτεχνική έκφραση μέσα από ιστορίες που σαν φόντο είχαν σκουπίδια.
Κάποιοι λένε πως ο ίδιος ή ο πατέρας του ήταν μυημένος Μασόνος. Πρόκειται όμως για μύθο που εμφανίζεται στο The Necronomicon (1978) των Hay και Wilson. Αν και αλήθεια είναι πως ο παππούς του Whipple Van Buren Phillip, ήταν ενεργός Ελευθεροτέκτονας, ιδρυτικό μέλος της Ιωνικής Στοάς ν. 28 στο Greene του Rhode Island, το 1870.
Κάποιοι άλλοι λένε πως η γνωριμία του Λάβκραφτ με τον Άλιστερ Κρόουλυ επηρέασε σημαντικά το έργο του. Πρόκειται όμως για έναν ακόμη μύθο αφού ο Χάουαρντ δεν συνάντησε ποτέ το Μεγάλο Θηρίο -ήταν ο φίλος του T. Everett Harre που γνώρισε τον Κρόουλυ- παρά είχε διαβάσει γι’ αυτόν στις εφημερίδες, και αν κρίνουμε από τις επιστολές του, είχε σχηματίσει την χειρότερη γνώμη, επηρεασμένος ασφαλώς από τους καθόλου κολακευτικούς τίτλους των δημοσιευμάτων…
Κατά συνέπεια το ερώτημα μας παραμένει αναπάντητο, εκτός και αν θεωρήσουμε πως ακολούθησε τον τρόπο που του δίδαξαν οι γίγαντες του φανταστικού στων οποίων τα βιβλία ανδρώθηκε και ο ίδιος.
Θα μπορούσε! Κανείς όμως δεν επιλέγει μια οδό εάν αυτή δεν ανταποκρίνεται σε μια προσωπική του ανάγκη. Δεν είναι τυχαίο για παράδειγμα πως η θεματική που απασχολεί τον Λάβκραφτ, από το απλά υπερβατικό περνάει σταδιακά στο επιστημονικό, και έτσι, ενώ στα πρώτα του έργα οι Μεγάλοι Παλαιοί φαντάζουν αποτρόπαιοι δαίμονες που στοιχειώνουν τον κόσμο, με τον πέρασμα του χρόνου γίνονται εξωγήινα όντα που ταξιδεύουν το σύμπαν μέσα από την (παρά)φυσική των διαστάσεων και ορισμένες παράξενες πύλες.
Τι άλλαξε στον Λάβκραφτ ώστε να αλλάξει και τον τρόπο γραφής του; Πιστεύω πως τα πραγματικά αίτια πίσω από τις επιλογές του είναι αυστηρά ψυχολογικά και στην δίτομη μελέτη μου Νεκρονομικόν (2008) και  Νεκρονομικόν: Το Μονοπάτι του Μαύρου Θεού (2011), εξηγώ με κάθε λεπτομέρεια πως όλα τα στάδια της ζωής του Χάουαρντ καθρεπτίζονται στο έργο του.
Ένα απλό αλλά χαρακτηριστικό παράδειγμα, αφορά τις αυτοκτονικές σκέψεις του νεαρού Χάουαρντ που είχε το 1904, όταν η οικογένεια του περνούσε μια αρκετά δύσκολη περίοδο. Του άρεσε λοιπόν να πηγαίνει με το ποδήλατο του στην ακτή του ποταμού Barrington και φανταζόταν τον εαυτό του να βρίσκεται βυθισμένος στον πάτο.
Γιατί από όλους τους τρόπους που υπάρχουν, το νεαρό αγόρι επέλεξε για να πεθάνει το νερό ενός ποταμού σαν μια άλλη Οφηλία; Πιστεύω πως η εικόνα αυτή παραπέμπει στην ανάγκη του να κοιμηθεί γαλήνια, προστατευμένος από ένα πέπλο που είναι γαλάζιο όπως ακριβώς και ο ουρανός που τόσο ήθελε να εξερευνήσει σαν αστρονόμος. Δεν είναι τόσο τυχαίο λοιπόν που τοποθετεί πολύ αργότερα τον Μέγα Κθούλου να κοιμάται και να ονειρεύεται μέσα στον ωκεανό…
Με βάση λοιπόν όλα τα προηγούμενα, τι μπορούμε να πούμε για το μυθιστόρημα της Ειρήνης Μαντά; Επωφελείται την παραφιλολογία που επικρατεί όλα αυτά τα χρόνια για να διαβάλλει την εικόνα του Λάβκραφτ ή μήπως ακολουθεί ένα ύφος που θα επικροτούσε ακόμη και ο ίδιος ο Χάουαρντ;
Προσωπικά θεωρώ το δεύτερο! Βλέπετε, το Δαιμόνιο της Γραφής, αν και πιστό στην οπτική του ρεαλισμού που ανέπτυξε ο Λάβκραφτ, δεν διεκδικεί τις δάφνες μιας βιογραφίας, αλλά μιας μυθιστορίας. Ως εκ τούτου, καταθέτει μια διαφορετική εικόνα της ζωής και του έργου του Χάουαρντ, προσπαθώντας όχι να αλλοιώσει την ιστορική αλήθεια, αλλά να αναδείξει το πνεύμα του προσωπικού του έργου με τα ίδια εργαλεία που χρησιμοποίησε και ο ίδιος!
Έτσι, δεν έχει καμία σημασία που ο ιστορικός Χάουαρντ Φίλιπς Λάβκαφτ δεν ήταν μάγος, δεν είχε συναντήσει τον Κρόουλυ, δεν ήταν φανατικός οπαδός (και θύμα) του αποκρυφισμού. Η υπερβολή της μυθιστορίας υφίσταται για να αναδείξει το μήνυμα στην σκέψη ακόμη και εκείνου που δεν θέλει ή δεν μπορεί να εντρυφήσει στο λαβκραφτικό corpus. Και το μήνυμα αυτό αφορά τον Κοσμικό Τρόμο, την σχέση δηλαδή του ανθρώπου με το άγνωστο!

Διαβάστε περισσότερα για την αληθινή μαγεία του Νεκρονομικόν, εδώ.